Het heeft even geduurd (op Twitter liet ik een tijd geleden al de eerste foto’s zien), maar het volgende artikel in deze serie over de Rotterdamse bioscoopgeschiedenis is eindelijk af. Dit keer een bioscoop met een rijke historie, waar heel veel over te lezen is (zoals uit de bronnen blijkt): Scala/Cinerama aan de Westblaak. De bioscoop bestaat nog steeds (vandaar de aanhalingstekens), maar het heeft al lang niet meer het systeem waar het z’n naam aan te danken heeft. Tijd om terug te kijken naar de geschiedenis van de oudste bioscoop van Rotterdam.
Scala voor de oorlog
Het Scala Theater dat aan de Westblaak gevestigd was, was niet het eerste Scala theater. Deze bestond namelijk al voor de oorlog en was gevestigd aan de West-Kruiskade. Het begon z’n leven als Theater Soesman in 1922, dat volgens het stadsarchief van Rotterdam al datzelfde jaar gesloten werd. Een jaar later werd de exploitatie voortgezet onder de naam Scala. Tijdens de tweede wereldoorlog werd het gebombardeerd.
Scala aan de Westblaak
In de noodbioscoop Lutusca (de laatste lettergreep komt van Scala) werd het bedrijf voortgezet. In 1952 werd de nieuwe locatie aangewezen. De eerste paal voor het nieuwe Scala Theater werd op 1 oktober 1956 geslagen door Marja Uges, de dochter van de directeur van het Scala concern.
Het gebouw is ontworpen door de architecten B. Hoogstraten en G.E. Lette. Met een ingang van 6,5 meter hoog en een luifel die 2,5 meter uitsteekt moet de bioscoop opvallen en indruk maken.
Aan weerszijden van de kassa zijn de muren versierd met grote decoratieve mozaïeken die gemaakt zijn door Teus van den Berg.
Bij binnenkomst van de bioscoop ziet de bezoeker volgens de architect in het blad Film een “hall met een lengte van 22m, een breedte van 14m en een hoogte van 7,50m […] Links en rechts in deze hall, achter een rij zeer slanke met donkerpaars glasmozaïek bezetten kolommen, voeren gemakkelijke rechte zwartmarmeren trappen naar de eerste verdieping, waar men uitkomt in de foyer.“
Het bedrijf Mutero is verantwoordelijk voor de aankleding van de bioscoop. De Telegraaf beschrijft het als “een zeer sobere en harmonische kleurgeving. Door een schitterende keuze van materialen wordt toch de indruk van luxe en “glamour” gewekt”.
De bioscoop biedt plaats aan bijna 1500 toeschouwers en het is daarmee één van de grootste bioscopen van Nederland. De zaal heeft violette lopers, een luifel die okergeel is en zeegroene stoelen en een balkon dat 10 meter uitsteekt. Het bioscoopscherm is 15 meter breed en 6 meter hoog.
Onder het podium bevindt zich een orgelkamer met een Hammond orgel dat automatisch naar boven kan worden geschoven zodat deze op het podium verschijnt.
De bioscoop wordt op donderdag 12 december 1957 officieel voor geopend verklaard door burgemeester van Walsum, met als openingsfilm Charlie Chaplin’s A King in New York (Een Koning in New York).
De locatie waar de bioscoop gevestigd is ziet er dan nog anders uit dan nu. Het is een doodlopende uithoek waar het winkelend publiek niet langs loopt. Scala merkt hier al snel de gevolgen van en na slechts zeven maanden worden in juli 1958 de laatste films vertoond. Het pand wordt verkocht aan de Westlandse Hypotheekbank.
Moeizame start van Cinerama
Toch is er al weer snel interesse in de locatie. Herman Ilmer had in Londen een bioscoop bezocht die gebruik maakte van het Cinerama systeem. Ilmer had naar aanleiding van zijn bezoek een licentie aangevraagd voor Nederland. Die zou hij krijgen voor de Benelux als hij er in 1958 mee op de Expo in Brussel zou staan. Zonder startkapitaal wist hij voldoende geld bij elkaar te krijgen voor de Expo en verdiende er uiteindelijk flink aan. Z’n plan was nu om de projectoren in een bioscoop te zetten en hij wilde dat doen in het leegstaande Scala. De Westlandse Hypotheekbank vroeg 2,2 miljoen gulden en hij moest op zoek naar financiers.
Hij legde contact met ingenieur N. den Besten in diverse bedrijven geld investeerde.Die had contacten bij de Amsterdamse Bank, adjunct-directeur T. Hoving die 3,3 miljoen gulden beschikbaar stelde voor de aankoop, verbouwing en de rechten op Cinerama. Hoving en den Besten wilden Ilmer echter uit de deal hebben, wat tot veel problemen zou leiden. De geplande opening werd uitgesteld, de geplaatste projectoren weer weggehaald. Hoving werd door de bank ontslagen en er werd van Ilmer en den Besten verwacht dat de twee om de tafel zouden zitten om het op te lossen. Den Besten zou Ilmer uitkopen, wat uiteindelijk gebeurde. Toch behield Ilmer de licenties voor Cinerama. Uiteindelijk verhuurt Den Besten voor tien jaar de bioscoop aan Ilmer die de Cinerama projectoren op een geheime locatie had opgeslagen.
Opening
Uiteindelijk wordt Cinerama pas in 1960 verbouwd. Een projectiescherm van 32 meter bij 9 moet worden opgehangen en cabines worden gebouwd om de drie projectoren te huisvesten.
Op 15 juli kunnen de deuren eindelijk worden geopend. Het is de eerste jaren een succes, waarbij kaarten vaak uitverkocht zijn. Toeristen komen er als onderdeel van een rondrit door de stad ook langs.
Toch lopen de bezoekersaantallen na een tijd langzaam terug. Ilmer verkoopt zijn belangen in Cinerama. Voor het systeem wordt slechts een handjevol films gemaakt en de bioscoop begint met het vertonen van 70mm films, die het grote doek goed vullen.
Verbouwing
In 1978 wordt het gebouw overgenomen door het Meerburg-concern die de bioscoop verbouwt en er vier kleine zalen aan toevoegt. Het betekent dat de opvallende trap moet sneuvelen om plaats te maken voor zaal 4.
Het Meerburg-concern verkoop uiteindelijk de bioscoop aan de Cannon-groep die het later weer van de hand doet aan de MGM-Cinema’s. Met nog verdere verbouwingen een aantal jaar later heeft Cinerama uiteindelijk zeven zalen.
De Cinerama bioscoop bestaat nog steeds en en valt nu onder het Kinepolis concern.
Bronnen:
“Fantasie, illusie en betovering, herinneringen aan Rotterdamse bioscopen” van Herman Romer
“Over stalles, Rotterdam en het witte doek en parket” van Henk Berg
Gemeentearchief Rotterdam
Algemeen Handelsblad, 14-07-1960
Het Vrije Volk, 12-7-1960/21-6-1958/6-12-1957/28-8-1958/7-8-1964/12-12-1957/13-7-1985/27-02-1959/13-12-1957/28-08-1956/16-11-1957
De Tijd, 13-12-1961/23-2-1959/24-12-1959
De Telegraaf, 12-12-1957/23-12-1959/16-05-1960
Leeuwarden Courant, 15-7-1960
Film, januari 1958
Bekijk ook:
Mooi verhaal. Als ik de foto’s zo zie vind ik het wel jammer dat die boom er nu voorstaat. Als wij gaan valt dat nooit zo op (wij komen via die kant lopen aan), maar nu dus wel.
Thanks! Ja, inderdaad jammer van die boom, maar die kon ik niet weg gaan photoshoppen 😉 Gelukkig staat hij er niet bij alle foto’s op.
Weer een leuk artikel in deze reeks en een leuk filmpje er bij. Een aantal jaren was er sprake van dat deze bioscoop gesloopt zou worden, maar ik hoor daar nu gelukkig niks meer over. Zou erg zonde zijn als deze bioscoop verdwijnt.
Dan zou ik mijzelf voor de sloopkogel werpen als dat het geval zou zijn. Heerlijke bioscoop 🙂
Protagonisten to the rescue! Inderdaad een heerlijke bioscoop.
Als een bioscoop z’n deuren moet sluiten vanwege financiële redenen dan begrijp ik dat, maar als het is omdat een gebouw een andere bestemming moet krijgen dan is dat voor het gevoel heel erg anders.
Bedankt Max! Ja, het zou een appartementencomplex worden waar mogelijk nog wel een bioscoop in zou zitten. Heb hier ook nog over gehad met een medewerker van Cinerama, maar concreet zijn er op het moment geen plannen.
Het zou inderdaad erg jammer zijn als deze zou verdwijnen.
Tof gedaan, Nostra! Het filmpje zag er erg professioneel uit en het was leuk om meer over Cinerama te weten te komen.
Thanks voor de complimenten Gwen, het was vooral door het filmpje dat het allemaal wat langer duurde, maar wilde die ook gewoon goed in elkaar zetten.
Leuk zeg, zo’n filmpje erbij!
Ondanks dat ik al deze bioscopen niet ken, vind ik het wel leuk om deze artikelen altijd te lezen.
Leuk om te horen, zo’n filmpje brengt het wat meer tot leven.
Dat is fijn om te horen. Van alle bioscopen in deze serie kende ik er ook een aantal niet, maar het was heel interessant om er meer over te weten te komen.
Hebben jullie niet gevraagd of je in de (restanten van) oude zaal 1 mocht kijken? Geheel links en geheel rechts van de huidige ‘grote zaal’ zitten deuren die vroeger naar zaal 1 voerden. Een heerlijk ruime zaal waar ik Teminator 2 nog heb gezien, dus in 1991 nog toegankelijk.
Nee, daar ben ik niet geweest.
Leuke site, heb ik net gevonden. Cinerama heb ik goede herinneringen aan. Toen 2001 daar draaide in 1969 ben er ik denk wel 10 keer achter elkaar geweest. Nu ga ik nog steeds het liefst naar cinerama, omdat er zo’n fijne sfeer is.
Thanks! Helemaal mee eens dat Cinerama een fijne sfeer heeft en kan me voorstellen dat je er nog steeds graag komt 🙂
In de jaren ’80-’90 was in de kelder van cinerama een discotheek, Quasimodo. Deze werd voornamelijk bezocht door studenten.
Inderdaad, ben daar volgens mij ook wel een keer geweest.
Pingback: Het “nieuwe” Pathé Schouwburgplein | De Filmkijker
Geweldig om dit terug te zien!! Mijn compliment aan de samensteller!
Mijn man was de betonconstructeur van dit gebouw en we zijn natuurlijk naar een (of misschien zelfs meerdere) van de voorstellingen geweest nadat het geopend was. Adembenemend was dat.
Draaide er ooit “How the West was won”?
Zouden er nog bouwkundige tekeningen van dit gebouw bestaan?
Bedankt en leuk om te horen! Het zou me niet verbazen als die film er ooit gedraaid heeft en dat is waarschijnlijk wel in de kranten terug te vinden. Wat betreft bouwkundig tekeningen weet ik niet of ze er zijn, maar dat zal vast wel.
Mooie verhalen en foto’s op De Filmkijker, dank je Nostra. Ik heb een rare vraag… ik ben te jong om de oude Scala te kennen en zelfs te jong om de nieuwe Scala te kennen. Ik ging pas vanaf de jaren 1975 naar de bios. Maar ik ken wel de naam Scala. Had Cinerama ooit een dubbele naam? Of werd die naam Scala binnen de bioscoop wereld nog steeds gebruikt?
Er zijn twee films die ik nooooit meer vergeet en die ik daar zag in mijn jeugd.
De eerste is: “Windjammer” over een razendsnelle viermaster.
De andere is: “Earthquake” en hier zit een extra verhaal aan.
Want men had aan de stoelen een infra-geluidsinstallatie gekoppeld met een puist vermogen waar een paard de hik van kreeg. Op het moment dat de aardbevingen begonnen op dat grote scherm werden de mensen fysiek door elkaar geschud. Meesterlijk wat er dan emotioneel met je gebeurd.
Nooit begrepen waarom dat systeem niet meer is toegepast.
(scheuren in het cineramagebouw? )