Steven Spielberg is één van de meest invloedrijke en revolutionaire filmproducenten in de wereld. Hij veranderde het gezicht van Amerikaanse cinema in 1975 met monsterfilm in de buurt van de zee Jaws. De film redde een Hollywood studio en was de start van de conceptfilms die daarna films zouden domineren met twee belangrijke componenten: winstgevendheid en verkoopbaarheid.

Spielberg is zo succesvol geweest omdat hij zich aanpaste aan trends, nieuwe technologie omarmde, balans vond tussen het vertellen van een verhaal en wat zo’n film qua inkomsten zou doen, zorgde voor een revolutie in het aan de man brengen van films en merchandising en werkte met Hollywood’s beste schrijvers, cinematografen, componisten en acteurs. Hij slaagde er ook in om z’n persoonlijke trekken te behouden. Hij slaagde er altijd in om tot de verbeelding van een breed publiek te spreken.

Spielberg heeft misschien een aantal slechte films gemaakt, een aantal middelmatige en een aantal waar de meningen over verdeeld zijn, maar zijn invloed op film en de industrie is uniek te noemen. Hij heeft niet alleen een aantal van de beste films van de afgelopen jaren geregisseerd, hij produceerde of hielp andere getalenteerde regisseurs en schrijvers om in die periode andere films te realiseren. Als we z’n carrière puur moeten beoordelen op basis van de films die hij zelf regisseerde, dan is deze top 10 het bewijs dat Steven Spielberg een filmmakend genie is.

10. Minority Report (2002)

“Agatha, just tell me, who killed your mother? Who killed Anne Lively?”

“Minority Report” verscheen in een periode waarin Spielberg de koude, dystopische gevoeligheden van z’n overleden vriend Stanley Kubrick voelde. “A.I.: Artificial Intelligence” zou een Kubrick film worden totdat hij stierf en het onafgemaakte project achterliet in de handen van Spielberg. Hij paste het zo goed mogelijk aan om het naar het grote scherm te brengen. Toch is altijd het gevoel geweest dat Kubrick’s versie heel anders zou zijn geweest en er werd veel gediscussieerd over het einde. De film lijdt onder een sentimenteel eerbetoon aan Kubrick’s visie.

“Minority Report” kwam kort na “A.I.” uit en omdat Spielberg nog steeds probeerde om Kubrick’s visie te emuleren voegde dat iets aan deze film toe. Hier is echter duidelijk wiens film we kijken. Als de peetvader van de blockbuster zijn individualisme een beetje verloor met “A.I.”, was “Minority Report” de film die het terug bracht. Hij ging verder met de visuele pracht van z’n vorige film. Minority is een “high concept” achtbaan. Het is origineel, heeft tempo en is vermakelijk. En omdat dit een Spielberg film is bevat het een aantal fantastisch uitgevoerde actie scènes die nog vaak zouden worden nagedaan.

9. Jurassic Park (1993)

“We’ve made living biological attractions so astounding that they’ll capture the imagination of the entire planet.”

Het is vrij ongelooflijk dat Spielberg nog energie over had in 1993. Hij was in het midden van het editen van “Jurassic Park”, terwijl hij “Shindler’s List” aan het maken was en beide films zouden in 1993 worden uitgebracht. Het creatieve genie was door een dal gegaan door het onbeminde “Hook” in 1991, het overdreven sentimentele “Always” in 1989, en een poging tot volwassen cinema ( “Empire of the Sun” en “The Color Purple”) voorafgaand aan de briljante ‘Indiana Jones and the Last Crusade “. Het was verrassend dat Spielberg zijn meest succesvolle jaar (zowel commercieel als kritisch) zou meemaken. De critici waren helemaal weg van het verhaal Schindler, terwijl bioscoopbezoekers in grote getale naar het zomer evenement van het decennium gingen in de vorm van “Jurassic Park”. Het was de volgende stap in “high-concept”, commerciële cinema – er was een lange en dure reclamecampagne, veel merchandising, en een film die popcorn entertainment vierde.

Wat me het meest opviel na de film jaren niet te hebben gezien, was de postmoderne, zelfreflecterende houding van de film. Het parodieerde bijna de “event” film waar Spielberg origineel verantwoordelijk van was. Hammond heeft het constant over dat er geen kosten gespaard zijn zou de mantra kunnen zijn van de producers van Jurassic Park en Spielberg zelf. Het publiek werd overladen met merchandise. Critici vonden dat hij volledig commercieel was door het publiek te manipuleren, terwijl anderen juist vonden dat hij op een slimme manier een satire maakte op de blockbusters met veel budget. Hoe je het ook bekijkt, Jurassic Park is een film die het publiek vermaakte en de lat hoog legde voor special effects in 1993. Vandaag zijn die dinosaurussen nog steeds levende, ademende wezen die je graag zou will aaien of in angst weg van zou willen rennen. Het gevoel voor humor dat de film heeft, een aantal indrukwekkende momenten en de manier waarop het allemaal tot leven is gebracht, zorgen dat dit een zeer vermakelijke avonturenfilm is.

8. Duel (1971)

“There you are, right back in the jungle again.”

Spielberg zei dat hij niet nog een keer Jaws wilde maken. Hij geloofd dat nog een monsterfilm z’n carriere zou schaden. Hij vertelde “Jaws” producenten Brown en Zanuck dat hij bekend wilde worden als de “haai en vrachtwagen regisseur”. Maar ze overtuigden hem dat het maken van Jaws de deur zou openen naar elke filmproject dat hij wilde. Spielberg stemde toe. De rest is geschiedenis.

Spielberg maakte Duel vier jaar voordat hij naar Amity eiland ging, een film voor de televisiemarkt die zo populair was dat hij hier in Europa in de bioscopen uitkwam. Het si een film die gaat om stijl en Spielberg laat vroeg in z’n carriere een technische inventiviteit zien met de camera en een passie voor spanning en avontuur. Hij neemt het idee van de beste horror monsters – de vrachtwagen jaagt de angstige bestuurder Dennis Weaver na over de eindeloze wegen van de woestijn in Californië en lijkt geen motief te hebben. De vrachtwagen is een “het”, zonder menselijke gevoelens. “Het” lijkt aangetrokken door angst. Het is een fantastisch voorbeeld van spannende cinema met tempo. Spielberg gooit al het overbodige eruit. Het is één man, het monster achter hem en de weg die nooit lijkt te eindigen.

7. Schindler’s List (1993)

“This list… is an absolute good. The list is life. All around its margins lies the gulf.”

Voor elke tien mensen die Schindler’s List een meesterwerk vinden is er altijd wel iemand die het de slechtste film ooit vind. Veel van die personen hebben geen academische kennis van de tweede wereldoorlog of de verschrikkelijke dingen die plaatsvonden onder de bezetting van de Nazi’s richting de joden en minderheden. Iedereen die een bedreiging leek te zijn voor de Arische manier van leven moest het ook ontgelden. Spielberg bracht het verhaal van Oskar Schindler naar het grote scherm op de manier die hij goed kent – door een “goed tegen het slechte” verhaal te vertellen die de moed vierde die in het boek “Schindler’s Ark” van Thomas Keneally voorkomt. Dat hij het het verhaal simplificeert is echter niet de fout van de filmmaker omdat hij dit hartverscheurende verhaal naar een breed, modern publiek wilde brengen.

Dat wil niet zeggen dat Schindler’s List een stuk vermaak is die gebaseerd is op de verschrikkelijke ervaringen van echte overlenden. Spielberg’s film werpt een belangrijke schijnwerper op een modern stuk geschiedenis. Wat hij goed doet is dat hij het voor een breed publiek toegankelijk maakt. I geloof niet dat Schindler’s List één van de beste films ooit gemaakt is, maar het is wel tenminste één van de belangrijkste. Het herinnert ons aan de moed en de opofferingen die zoveel mensen maakten gedurende die jaren van wereldoorlog.

6. Saving Private Ryan (1998)

“We all have orders, and we have to follow ’em. That supersedes everything, including your mothers.”

“Saving Private Ryan” is aesthetisch de beste tweede wereldoorlog ooit gemaakt. Dat is iets wat een mega-budget en bijna eindeloze middelen Spielberg in staat stelde dit te bereiken. De openings scène waarin de Amerikaanse troepen Omaha strand bestormen is een rauwe ervaring die indruk maakt. Spielberg weet de chaos van die dag te laten zien, op dat moment en op dat strand zo perfect mogelijk als je je kan voorstellen.

Wat de kijker zo raakt – door het majestueuze gebruik van het geluid en het documentaire achtige realisme van het handgeschoten camerawerk – is hoe deze mannen in een situatie werden neergezet waar ze geen controle over hadden. Ze hadden maar één doel en dat was om van hun Higgins boten naar de zeemuur te komen. De meesten waren jonge mannen, sommigen nog tieners en velen hadden geen leider omdat de officier al bij de landing gedood werd of op de verkeerde locatie terecht kwam. Het waren moment van pure verschrikking. Leven werd nog kwetsbaarder en waardevoller dan ooit te voren. Wanneer de kogels langs de camera zoeven realiseert de kijker zich dat deze situatie niets meer is dan een loterij. Je wordt of geraakt door een kogel, landmijn of een mortier en overleefde dat niet of was zwaargewond of je haalde de zeemuur waar je soms vast kwam te zitten en vaak ook nog zonder wapen. Er leek geen reden meer voor het doel te zijn, het was puur overleven. Spielberg weet deze scène te filmen als gewelddadig en verschrikkelijk aangrijpend voor degenen die het meemaakten, op de beste manier waarop dat met een cameralens kan. Het is simpelweg één van de visueel meest verwoestend tweede wereldoorlog momenten ooit gemaakt.

Maar er zit ook een Hollywood film in. En Spielberg kan er niets aan doen dat hij het sentiment te veel opschroeft me een openingsscène waarin de Amerikaanse vlag gezwaaid wordt voor een hete zon. Dit wordt gevolg door een verhaal dat zich focust op de helden die op een missie zijn en waar het realisme uit de Omaha strand scène vaak teniet gedaan wordt. Er is iets ongemakkelijks aan het feit dat de film een vermakelijke film wordt voor de overige twee uur. Van een positief oogpunt kunnen we van de rit genieten, maar negatief gezien verandert het van het anti-oorlog sentiment bij Normandië naar een heroïsche laatste gevecht bij Remelle.

Dus Saving Private Ryan is niet een perfecte film zoals Spielberg’s top vijf film. Toch slaagt de film er in de gehele speeltijd het effect van de oorlog op Frankrijk te laten zien. De kostuums, wapens en militaire voertuigen maar ook de verwoeste stadjes, ze nemen je allemaal mee terug naar 1944 met een oog voor detail. Vooral de twee grote gevechten maken het bijzonder. De scène bij Omaha strand is 20 minuten van horror, terwijl het verdedigen van de Remelle brug nog langer is. Als Saving Private Ryan de Amerikaanse helden misschien verheerlijkt, is dat juist omdat het helden waren, net zoals de geallieerde soldaten. Maar oorlog is hel en Spielberg weigert niet om te tonen waarom dat zo is.

5. Indiana Jones and the Last Crusade (1989)

“Archaeology is the search for fact… not truth. If it’s truth you’re looking for, Dr. Tyree’s philosophy class is right down the hall.”

Na het ietwat teleurstellende vervolg op Indiana Jones keerde Spielberg terug naar de luchtige toon van het origineel. “Last Crusade” is bijna beter dan het origineel. Het is een heerlijk actie avontuur waar Harrison Ford terugkeert als z’n beste karakter en de hele wereld over reist om te vechten tegen Nazis, oude vloeken, ratten en vrouwen. Het is een heerlijke film en samen met “Raiders of the Lost Ark”, “E.T.”, “Jaws”, en “Close Encounters of the Third Kind” de beste vijf films die Spielberg gemaakt heeft.

4. E.T.: The Extra-Terrestrial (1982)

“He’s a man from outer space and we’re taking him to his spaceship.”

E.T. krijgt regelmatig de titel van de beste familiefilm die ooit gemaakt is. Het is makkelijk te begrijpen waarom – plezier voor iedereen, van kleine kinderen tot grootouders, een blij, emotioneel einde en een verhaal over de onschuldigheid van kinderen en vriendschap. E.T. laat goed zien wat Spielberg als een filmmaker en verhalenverteller bezighoudt. Tussen het klassieke goed tegen kwaad verhaal, worden de persoonlijke invloeden van Spielberg duidelijk, zoals de familie zonder vader, de afkeer tegen autoriteit en een duidelijk verschil tussen de onschuld en fantasie van jongeren tegenover de onbetrouwbare en gevoelloze volwassenen. Je kan zien waarom hij perfect was voor de film Hook – Spielberg leefde het Peter Pan verhaal door z’n meest persoonlijke karakters – vooral de jongen Elliot in E.T. en Roy Neary in Close Encounters (die opgegroeid was maar het kind in hem niet was kwijtgeraakt). E.T. en Close Encounters zijn Spielberg’s hartelijke en intieme films. Ze weten beide dat gevoel van verwondering en avontuur vast te leggen dat de jeugd zo sterk bezit.

3. Raiders of the Lost Ark (1981)

“Professor of archeology, expert on the occult, and how does one say it? Obtainer of rare antiquities.”

Zoveel van Spielberg’s films zijn degene die ik me van m’n jeugd kan herinneren. Daardoor zijn ze altijd persoonlijke favorieten gebleven. Raiders of the Lost Ark doet me denken aan grote rollende rotsen, angst voor slangen en de typisch bruine hoed die onder een snel sluitende val ligt en snel weggegrist wordt door z’n eigenaar secondes voordat de deur dicht is. Het is een film met avontuur, helden en slechteriken, prachtige locaties, vrouwen in nood, pompende actie, pistolen en explosies, grappige momenten en vreemde karakters – de perfecte mix voor een zevenjarige tijden lange zomervakanties.

Harrison Ford was fantastisch als Han Solo in Lucas z’n Star Wars films maar hij is nooit beter geweest als z’n rol van Dr. Henry Walton Jones Jr. ook bekend als “Indiana” Jones. Raiders heeft een tijdloze kwaliteit – net zoals Spielberg’s beste films – waarbij datzelfde gevoel van opwinding bij het kijken niet minder wordt na al die jaren. De special effects zijn de beste – echt – en zien er nog net zo goed uit als toen.

2. Jaws (1975)

“I’m not going to waste my time arguing with a man who’s lining up to be a hot lunch.”

Jaws. Het debut van de “blockbuster”. Het commerciële wonder. Gekte van merchandising, Het breken van de inkomsten barrière. Zomer. Zon. Zwemmen. Tanden. Steven Spielberg’s kleine monsterfilm met een rubberen haai die niet goed werkte veranderde voor altijd de filmindustrie. Het jaar was 1975.

Er zijn veel redenen waarom Jaws Spielberg’s beste film is, en niet de minste, de invloed die het op films heeft gehad. Het is ook een zeer goede thriller die het publiek op een manier angst aanjoeg zoals weinig films daarvoor deden. Het is bekend dat Spielberg nog een extra eng moment toevoegde nadat het testpubliek positief was. Hij veranderde het zwembad van een vriend in een tijdelijke filmset die er als de oceaan uitzag. Spielberg voegde het belangrijkste schrikwekkende moment toe. Spielberg volgde de nieuwsgierige Richard Dreyfuss onder de getroffen boot van Ben Gardner. In het zwarte water, dat allen verlicht werd door z’n eigen vaartuig, vond hij een haaientand. Een hele grote haaientand. Maar bij nadere inspectie van een groot gat in de zijkant van de boot, waarbij het flikkerende licht achter z’n schaduw er voor zorgt dat het gat wel en niet donker is, verschijnt plotseling een lichaamsloos hoofd. Het veroorzaakte een aardbeving in de bioscoop van mensen die weer in hun stoel gingen zitten na een moment van pure angst. Wat een briljant moment in de geschiedenis van film.

Als ik eerlijk moet zijn kan ik Jaws en Close Encounters of the Third Kind niet van elkaar onderscheiden. Het zijn beiden fantastische films. Close Encounters raakt me tegenwoordig op een meer persoonlijke manier. Ik hou van de onschuldigheid en het bevat alles wat goed is aan Spielberg’s werk.

Eén ding dat Jaws zo goed maakt is dat het vandaag nog steeds zo goed is als in 1975. Geen digitaal effect of 3D zou de film beter maken. Het feit dat de haai er niet realistisch uitzag, niet in het water bewoog en slechts beperkte bewegingen kon maken als het werkte hielpen de film. Spielberg kon de haai niet laten zien omdat de film geloofwaardigheid zou verliezen als hij dat zou doen. Hier deed de film z’n voordeel mee, met “less is more”. Een les die elke horrorfilm regisseur ten harte zou moeten nemen – vooral Rob Zombie! Deze bedreiging die zwom, at en kleine haaitjes maakte was angstaanjagender omdat je het niet zag onder het water. Wanneer Alex Kintner dood gaat zie je eigenlijk alleen veel armgezwaai, een ongezonde hoeveelheid ketchup en wat zwart karton dat onhandig door het water beweegt. Wanneer Chrissie Watkins haar lot ontmoet aan het begin van de film horen we alleen haar geschreeuw en zien we hoe ze naar beneden wordt getrokken. Het was de bedoeling om meer van de haai te laten zien, maar omdat de rubberen vis niet wilde luisteren kon dat niet en de film is dankzij dat feit een meesterwerk.

1. Close Encounters of the Third Kind (1977)

“I just want to know that it’s really happening.”

Close Encounters of the Third Kind had niet meteen hetzelfde effect op me als Jaws maar net zoals Spielberg’s reactie op Lawrence of Arabia was het een film waar ik maar aan bleef denken. Het inspireerde een bepaalde nieuwgierigheid in me waarin Jaws niet in slaagde. Jaws ging over angst, maar Close Encounters ging over verwondering en verbeelding en het volgen van je dromen. Het was geen domme science fiction film, maar eentje die je in 1977 (en nog steeds) aan het denken zette. Star Wars nam ons mee naar een “galaxy far, far away”, maar Close Encounters bracht de melkweg naar ons toe. Dit is Spielberg z’n 2001.

Close Encounters of the Third Kind is intelligent, emotioneel, en inspirerend. Het spreekt het kind in ons aan en herinnert ons dat verbeelding iets is dat we moeten koesteren.

Deze top 10 verscheen origineel op Top10Films.co.uk en is geschreven door Dan Stephens