Ex Machina (2015) – Recensie

Eerder dit jaar verscheen er een open brief online, onder andere getekend door Elon Musk en Stephen Hawking, die opriep om veiligheidsmaatregelen in te bouwen bij de ontwikkeling van “artificial intelligence” systemen. En daar is een goede reden voor, want de ontwikkelingen gaan snel, zeker als een bedrijf als Google er geld in stopt. De eerste stappen worden al gezet met zelfrijdende auto’s en “personal assistants” op je telefoon zoals Siri, Cortana en Google Now, maar het is goed voor te stellen dat we in ons leven nog gesprekken zullen hebben met kunstmatige intelligentie systemen die niet van echt te onderscheiden zijn. De film Her wist daar de romantische kant van te laten zien, waarbij iemand op zo’n systeem verliefd werd. Ex Machina laat een hele andere kant zien.

Caleb (Domhnall Gleeson) werkt bij de grootste zoekmachine ter wereld, Bluebook en hij heeft een wedstrijd gewonnen waarbij hij op bezoek mag gaan bij de directeur van het bedrijf Nathan (Oscar Isaac). Nathan is extreem rijk en heeft op uren vliegen van de bewoonde wereld zijn eigen huis en onderzoekslab staan. Caleb wordt ingevlogen en komt er, na het ondertekenen van een NDA (non-disclosure agreement), achter dat hij niet alleen Nathan mag ontmoeten maar hij de eerste zal zijn die zijn nieuwste uitvinding mag testen.

Die uitvinding heet Ava (Alicia Vikander): kunstmatige intelligentie, gegegoten in een geavanceerd robotlichaam met een levensecht gezicht. Het is aan Caleb om te onderzoeken of ze de Turing-test doorkomt, waarbij het voor de mens niet te onderscheiden is of degene waarmee gesproken wordt ook een mens is. Hij leert haar steeds beter kennen, net als de excentrieke Nathan en naarmate hij meer ontdekt vraagt hij zich af of de motivatie van Nathan wel puur is. Z’n gesprekken met Ava worden steeds persoonlijker en hij begint steeds meer voor haar te voelen. Zij geeft hem andere informatie dan Nathan, maar wie moet hij geloven en welke keuzes moet hij maken?

Regisseur Alex Garland weet met zijn eerste film een diepe indruk achter te laten. De prachtige, afgelegen locatie en strak ingerichte woning zorgt voor een focus op de drie belangrijkste karakters en hun interacties. De drie hoofdrolspelers acteren fantastisch, waarbij Oscar Isaac weer laat zien dat hij een acteur is die in de gaten moet worden gehouden. Maar ook Alicia Vikander is overtuigend en geeft de robot een menselijkheid waardoor je begrijpt waarom Caleb voor haar valt.

Het ontwerp van Ava is overtuigend gerealiseerd, zonder dat het als “flashy” overkomt. Het maakt van Ex Machina een fascinerende, slimme science fiction film die genoeg denkvoer biedt voor lange gesprekken na de film. Daarbij is de opmerking van Nathan, dat kunstmatige intelligentie ons uiteindelijk zal zien als nutteloze fossielen, een belangrijke. Met dat in het achterhoofd is de oproep uit de eerder genoemde open brief goed in context te plaatsen.