Filmkijker interviewt… Regisseur Marijn Poels

Marijn Poels is de regisseur van By Choice or Change (de recensie is hier te vinden), die laat zien welke moeilijkheden alleenstaande moeders tegen aan lopen in Vietnam. Hij is een erg actieve documentaire maker en meer informatie over z’n werk kan worden gevonden op z’n website.

In het westen is het beeld van een alleenstaande moeder geaccepteerd en men kijkt er eigenlijk niet van op. By Choice or Chance laat zien dat het echter niet overal in de wereld zo is. Welk doel wil je bereiken met deze documentaire?
De film kent 8 maart (internationale vrouwendag) zijn wereldpremière in maar liefst 24 verschillende landen in 46 verschillende bioscopen. Ook in landen als Pakistan, Bangladesh, Vietnam en India waar nog veel ongelijkheid heerst tussen man en vrouw. Het doel van deze film is dat vrouwen in zulke landen moed krijgen om uit de traditionele gedachte te stappen en op te komen voor hun rechten. In het belang van de gelijken rechten en in het belang van hun kinderen. Ik hoop dat het vrouwen inspireert en aanzet tot denken. Voor alleenstaande moeders in Nederland en Europa is dit een herkenbaar verhaal wat we hier in de jaren 60/70 ook kende. Toch blijft het verhaal voor ons mooi om te zien omdat het gaat om de liefde tussen moeder en kind.

Wat is de reden dat je voor Vietnam gekozen hebt?
Via producent Peter de Vries, die al vier jaar in Hanoi woont hoorde ik dat er alleenstaande vrouwen zijn die opkomen voor hun eigen rechten ondanks het binnen hun cultuur nog een taboe is. Hij kwam vaker in contact met de verhalen van alleenstaande moeders. Het inspireerde hem en hij bewonderde de kracht en moed van de moeders. Dat is een mooi gegeven dat er vanuit de lokale bevolking een positieve verandering plaatsvindt.

Vietnam was voor mij heel interessant omdat het nog een socialistisch land is waarin diepgewortelde culturen binnen de muren van een gezin heel belangrijk zijn. De man wordt gezien als de pilaar van een gezin en de vrouw zit nog te vaak gevangen in de eeuwenoude cultuur en tradities waarin de man in het dictatoriaal middelpunt van een gezin staat. Niet zelden gepaard met harde hand of seksueel misbruik. De eeuwenoude cultuur en gedachtes maken de man onoverwinnelijk en machtig, en de vrouw nederig, gehoorzaam en gevangen. In de zakenwereld is vrouwendiscriminatie vermindert maar binnen de muren van het gezin dient de vrouw nog vaak als bezit van de man. Vietnam is wat dat betreft ook een complex land. Men wil de gezinstradities in stand houden maar aan de andere kant wil men ook emanciperen.

Wellicht zou het Midden-Oosten een meer voor de hand liggende plek zijn geweest voor zo’n film. Juist het inspirerende van de Vietnamese vrouwen vindt ik dat zij op een heel mooie wijze opkomen voor hun eigen rechten zonder de huidige tradities en cultuur op de tenen te trappen.

Hoe ben je in contact gekomen met de vrouwen en kostte het veel moeite?
Via producent Peter de Vries kwam ik in contact met de vrouwen. Hij had in de maanden voordat ik kwam in Hanoi al het nodige voorwerk gedaan. Het koste in het begin even wat moeite om met Vietnamese vrouwen (die over het algemeen best gesloten zijn) over nogal intieme zaken te praten. Door hun socialistisch systeem blijven ze veelal heel diplomatiek wat het soms lastig maakte om bepaalde zaken te verduidelijken.

Toch ben ik er van overtuigd dat je met iedereen kunt werken als jij dat wilt. Als regisseur stel je je op in dienst van het verhaal en pas jij je aan de situatie aan. Je bent wel voortdurend op zoek naar de grenzen van je hoofdpersonen hoe ver je kunt gaan, omdat je er alles uit wilt halen. Dat maakt het journalistieke gedeelte ook spannend om te voelen waar de grenzen liggen.

Je wilt mensen na laten denken over hetgeen ze gezien hebben. Is je uiteindelijke doel dat ze daar dan vervolgens ook iets mee gaan doen? Of is het meer bewustwording?
Ik wil mensen in de eerste instantie laten na denken over wat ze hebben gezien. Bewust maken van de twee extreem verschillende werelden waarin we leven. De ene helft van de wereld sterft aan een overdosis LSD terwijl men in Afrika sterft door het gebrek aan één malariapil. Ergens in het midden van deze twee werelden ligt de beschaving waarna we op zoek zijn. Natuurlijk hoop ik dat mensen veranderen na het zien van mijn verhalen. Dat is het ultieme succes wat ik kan behalen.
Anderzijds moet ik ook bekennen dat ik mensen wil entertainen met mijn verhalen. Ik wil de, vaak zware, inhoud zo mooi mogelijk proberen te visualiseren. Je geeft je publiek een mooi verhaal met een boodschap. Dat vind ik een mooie balans. Je kunt me zien als een activist die op artistieke wijze zijn ideologie propageert in de hoop dat mensen anders tegen zaken gaan aankijken.

In het verhaal van By Choice or Chance wil ik vrouwen inspireren en aanmoedigen om op te komen voor hun eigen rechten.

Zijn er andere regisseurs die je inspireren?
Een filmmaker als Michael Moore inspireert mij. Zowel als filmmaker en als mens. Hij blijft in mijn optiek heel mooi balanceren tussen entertainment en intelligente inhoud. Hij durft de confrontatie met de wereld aan te gaan en een andere mening te hebben dan het gros van de mensen. Dat maakt hem controversieel maar in mijn ogen ook dapper. Tevens word ik geïnspireerd door een regisseur als Peter Jackson. Ik vind het geweldig om te zien dat iemand met zoveel passie, liefde en geduld een complex maar mooi verhaal neerzet. Die liefde en bevlogenheid voel je ook als je naar zijn films kijkt. Hoe onrealistisch zijn films ook zijn door zijn regie ga je er in geloven en word je meegenomen in een compleet andere wereld.

Je bent iemand die niet bang is om grenzen op te zoeken en naar plekken toe te gaan waar het niet altijd veilig is. Ben je daar op het moment dat je er aan het filmen bent mee bezig?
Ik probeer in de voorbereiding van een documentaire zoveel mogelijk de risico’s in kaart te brengen zodat ik weet wat er speelt en wat situaties kunnen betekenen. Echter, ik heb een niet te stoppen drang om de verhalen ondanks de risico’s te verfilmen. Juist mensen in deze situatie hebben een stem nodig en het zou laf zijn om deze mensen niet te horen. Het negeren van mensenrechten omdat het gevaarlijk kan zijn is niet juist, of in ieder geval niet mijn stijl.

In 2011 kreeg je de “Voice of Peace” prijs in Pakistan. Wat betekent zo’n prijs voor je?
Het is een waardering, een erkenning. Dat is mooi en streelt mijn ego. Maar ik heb altijd moeite met prijzen en awards. Ik vind dat de mensen die voor mijn camera hun verhaal doen meer recht hebben op erkenning dan ik als filmmaker. Ik ben slechts de brug tussen de stem en het publiek. Wanneer je de brug te belangrijk maakt zien we de inhoud niet meer, daar moet het volgens mij nog altijd om blijven gaan. De erkenning en waardering is mooi maar mag nooit de inhoud overschaduwen.

Je maakt elk jaar een groot aantal documentaires. Wat is een onderwerp waar je graag nog een documentaire over zou willen maken?
Er zijn nog heel veel verhalen te vertellen in de wereld, helaas. Ik denk dat het steeds belangrijker wordt voor mij om binnen Europa de verhalen te zoeken. Veel wat er in de wereld scheef is begint bij het kapitalistische gedachtegoed van het westen. We moeten niet vergeten dat Europa al decennia lang bij Afrika aan het grondstoffen infuus ligt waarop onze economie draait. Paradoxaal genoeg leeft meer dan de helft van Afrika nog steeds in extreme armoede.

Ook “de vergrijzing” binnen Europa vind ik een interessant fenomeen. We hebben jarenlang geïnvesteerd in steeds ouder te worden. Nu is ons dat aardig gelukt en is de vergrijzing het grote probleem? Dat zijn voor mij interessante hoofdstukken waarop ik me de komende tijd ga richten.