Enemy (2013) – Recensie

Control, it is all about control. Every dictatorship has one obsession and that’s it. [..] Strategies to limit information, ideas, knowledge. How do they do that? Lower education, they limit culture, censor information. [..] This is a pattern that repeats itself throughout history – Adam Bell (Jake Gyllenhaal)

Filmmakers kunnen makkelijk vergeleken worden met dictators. Voor de duur van de film bepalen ze namelijk welke informatie de kijker voorgeschoteld krijgt. Door informatie te beperken of deze onjuist voor te stellen kan spanning worden opgebouwd of verwachtingen worden gestuurd. De zogenaamde ‘suspension of disbelief’ is iets waar een kijker zich graag in onderdompelt, de controle overgedragen aan de filmmaker. Enemy is de nieuwste film van Denis Villeneuve (die ook verantwoordelijk was voor het fantastische Prisoners) met Jake Gyllenhaal in een dubbelrol.

De sfeer van Enemy wordt meteen al bij de opening gezet, waarin Gyllenhaal’s karakter een sexclub bezoekt waarbij mannen vol obsessie zitten te kijken. De sfeer is vreemd en wanneer er een zilveren schaal op het podium wordt neergezet waaruit iets onverwachts te voorschijn komt vraag je je als kijker af waar je aan begonnen bent. De donkere look en onheilspellende, dreigende muziek is een vast gegeven gedurende de hele film en past perfect bij het verhaal. Adam Bell is leraar die vastgeroest lijkt te zijn in de dagelijkse sleur en daardoor geen gevoel meer heeft met zijn leven. Wanneer een collega hem op een gegeven moment een film aanraadt besluit hij deze te huren en komt hij tot een schokkende ontdekking. Eén van de acteurs in de film lijkt sprekend op hem. Het is het begin van een obsessie en wanneer hij achter de naam van de acteur komt en contact legt wordt de hele situatie nog vreemder. Beide mannen hebben moeite met de situatie en het heeft effect op hun psychische gesteldheid. Ze proberen dan ook beide controle over de situatie te krijgen, wat ook effect heeft op de vrouwen in hun leven.

Jake Gyllenhaal weet twee heel andere karakters neer te zetten. Terwijl de leraar erg onzeker overkomt is hij in de rol van acteur juist iemand die alle onder controle lijkt te hebben en de overhand heeft in situaties.

Enemy is voor de kijker een uitdagende film, die tot nadenken aanzet en tot veel discussie en theorieën zal leiden. Doordat Villeneuve het geheel op voortreffelijke wijze in elkaar heeft gezet en de kijker niet alle informatie lijkt te geven wil je het geheel uit kunnen leggen. Het is dan ook een film die je graag een tweede keer wil zien om te controleren of je uitleg stand houdt. Zelf dan zal je waarschijnlijk nog met vragen zitten, maar bij een film van deze kwaliteit is dat niet erg. Het is een psychologische film met horror elementen die je niet snel zal vergeten.